www.TheSeaNation.gr

Το μέλλον άδηλον! Στο νησί μου μάλιστα λέγουν και το χαριτωμένο “ πας μετά Χριστόν Προφήτης γάδαρος”! Και όσο το μέλλον είναι άδηλο στη ζωή μας, άλλο τόσο είναι και στη Ναυτιλία, με τα απρόβλεπτα και τα αστάθμητα να την επηρεάζουν ακόμη και αυτή την ώρα που σας ομιλώ.

Από τα χρόνια του Μεσαίωνα ήδη, οι θαλασσινοί της Ναυτιλίας σε όλη τη Μεσόγειο είχαν πλήρη επίγνωση της αβεβαιότητας και επικινδυνότητας των έργων τους.

Φονικές τρικυμίες, πειρατές, σε συνδυασμό με τη στενότητα διαθέσιμων κεφαλαίων για τα πλοία αλλά και για τα φορτία, ωθούσαν μαθηματικά στη συμπλοιοκτησία σαν μοντέλο διαχείρισης των ιστιοφόρων.

Η έννοια του συνεταιρισμού, καταγεγραμμένη ήδη από την αρχαιότητα στους Νόμους των Ροδίων, έγινε αργότερα ο κανόνας και στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, όπου η συνένωση των πολλών στην κυριότητα ενός πλοίου προστάτευε το πλοίο και τους ίδιους με τον επιμερισμό των κινδύνων. Κάποιοι μάλιστα επενδυτές εκείνης της εποχής, συμμετείχαν από λίγο σε περισσότερα ιστιοφόρα για μεγαλύτερη ασφάλεια.

Για παράδειγμα, στην ελεύθερη πια Ύδρα του 1838, από τα 121 ιστιοφόρα της δύναμης του εμπορικού στόλου της, μόλις στα επτά αναφέρεται ιδιοκτήτης “κατά το όλον”.

Με την πάροδο των ετών, η Ναυτιλία πήρε τη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα. Η ναυτασφάλεια και η ναυτιλιακή πίστη μπήκαν στη ζωή των θαλασσινών και έθεσαν κάποιες σταθερές στο πάντα αβέβαιο μέλλον του κλάδου. Προσεκτικοί και σώφρονες στην πλειονότητά τους, οι καραβοκύρηδές μας δεν εγκατέλειψαν το μοντέλο της συμπλοιοκτησίας.

Όσο μάλιστα, από τα τέλη του 19ου αιώνα η ατμοπλοϊα, με επαναστατική για την εποχή τεχνολογία, αυξημένα κεφάλαια και ανάλογα ρίσκα εδραιωνόταν στις τάξεις τους, τόσο το μοντέλο συσπειρωνόταν γύρω από τους πυρήνες των οικογενειών και του συγγενικού περιβάλλοντος. Η αγορά λόγου χάριν του πρώτου ατμόπλοιου της Ναυτιλίας των Οινουσσών, του “Μαριέττα Ράλλη”, προήλθε το 1905 από τη συνένωση εννέα οικογενειών ναυτικών–καραβοκύρηδων και την επικουρική χρηματοδότηση δύο Κωνσταντινουπολιτών ομογενών φίλων τους.

Ο οικογενειακός χαρακτήρας των αποκαλούμενων “παραδοσιακών” εταιρειών επεκτεινόταν και πάνω στα ιστιοφόρα και τα ατμόπλοια τους, όπου συναντάμε συχνά τους ίδιους τους πλοιοκτήτες να τα κυβερνούν μαζί με τα παιδιά τους, συγγενείς και γνωστούς από το ίδιο νησί ανάμεσα στο πλήρωμα. Δεσμοί άρρηκτοι των “αφεντικών” με τους ναυτικούς και όλων μαζί με το πλοίο, εγγύηση για την αξιοπλοϊα: το “Hands-on Management” στην κυριολεξία!

Πάνω στα πλοία ανέτελλαν μεταξύ των ικανών οι μελλοντικοί θαλασσινοί καπεταναίοι και πλοιοκτήτες, συμμετέχοντας αρχικά με μικρό ποσοστό και καταλήγοντας ενίοτε να ορίζουν εκείνοι τις τύχες του πλοίου ή ακόμη και της οικογενειακής επιχείρησης: αξιοκρατία και ίσες ευκαιρίες για όλους.

Το ελληνικό μοντέλο ανδρώθηκε, επέζησε δύο παγκόσμιους πολέμους και πολλαπλές κρίσεις, προσαρμόστηκε στα σύγχρονα δεδομένα της παγκόσμιας Ναυτιλίας και, όπως είμαι σε θέση να σας επιβεβαιώσω από προσωπική εμπειρία, λειτουργεί ακόμη και σήμερα.

Μπορεί βέβαια οι σύγχρονοι πλοιοκτήτες να ταξιδεύουν πλέον νοερά με τα πλοία τους από τα γραφεία στη στεριά, δεν παύουν όμως να έχουν τον έλεγχο, την ευελιξία στη λήψη αποφάσεων και το κυριώτερο, να διατηρούν τον ελληνικό χαρακτήρα της επιχείρησης.

Ο αείμνηστος συνάδελφος και Πρόεδρος της Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών Στάθης Γουρδομιχάλης έλεγε θυμάμαι, ότι σημασία δεν έχει τόσο η σημαία ή το εταιρικό σχήμα, όσο ο έλεγχος του πλοίου να ευρίσκεται πάντα σε ελληνικά χέρια.

Αυτό και επέτυχαν οι Έλληνες τις τελευταίες δεκαετίες, με αποτέλεσμα η ελληνόκτητη Ναυτιλία να κατακτήσει την κορυφή, ελέγχοντας σήμερα πάνω από το 16% του παγκοσμίου στόλου. Και όλα αυτά χωρίς κρατικές επιδοτήσεις όπως άλλοι, χωρίς εθνικά φορτία και προστατευτισμό. Το πέτυχαν γενναίοι μαχητές μέσα σε ένα έντονα ανταγωνιστικό παγκόσμιο περιβάλλον.

Οι πολλοί παραμένουν και σήμερα αυτόνομοι και ανεξάρτητοι. Κάποιοι άλλοι διείσδυσαν με επιτυχία στα μεγάλα χρηματιστήρια, αντλώντας κεφάλαια για την ανάπτυξή τους σύμφωνα με τους κανόνες των θεσμών, χωρίς να αλλοιώνεται η ελληνικότητά τους. Υπήρξαν κι εκείνοι που εγκατέλειψαν το θαλάσσιο στίβο, από ατυχία ή απερισκεψία: ο νόμος του επιχειρείν.

Λίγοι τέλος, επέλεξαν να μη διαφεντεύουν οι ίδιοι τις τύχες τους, παραδίδοντας τη διαχείριση και μαζί μ’αυτήν την ελληνικότητά τους σε ξένους Managers, λησμονώντας ίσως αυτό που ακούγεται συχνά στην Ακτή Μιαούλη και τα περίχωρά της πως “ο χειρότερος Έλληνας εφοπλιστής είναι καλύτερος από τον καλύτερο ξένο Manager”.

Υπάρχουν και σήμερα, και πάντα θα υπάρχουν αστάθμητοι παράγοντες, για να επιβεβαιώνουν τα αβέβαια στη Ναυτιλία. Ποιος θα μπορούσε ποτέ να προβλέψει λόγου χάριν, ότι στους σημερινούς χαλεπούς καιρούς για την Οικονομία και την Απασχόληση στην Ελλάδα, οι νέοι μας θα δυσκολευόταν να βρουν διέξοδο στη θάλασσα όπως παληά!

Ενώ από τα πρώτα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια τα ελληνικά πληρώματα ευρίσκονταν γενικώς σε πλήρη επάρκεια, ενώ το ασφαλιστικό τους ταμείο -κράχτης για την προσέλκυση-ήταν εύρωστο και ενώ οι Δημόσιες και Ιδιωτικές Σχολές Εμπορικού Ναυτικού ανθούσαν, παραδίδοντας πληθώρα αξιωματικών σε έναν διαρκώς αυξανόμενο στόλο, το όλο σύστημα άρχισε να διαβρώνεται συστηματικά μετά τη μεταπολίτευση από την ίδια την Πολιτεία και τους πολιτικούς, πλαισιωμένους από ένα συνονθύλευμα συμβούλων.

Είναι οι πρώτοι θαλασσομάντεις στους οποίους θα αναφερθώ, που βασιζόμενοι στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου στη χώρα μας, προεξόφλησαν την ανακοπή του ρεύματος εργατικού δυναμικού προς τη θάλασσα. Και για να είμαι ξεκάθαρος, μιλάμε για αξιωματικούς, γιατί τα κατώτερα πληρώματα, χρόνια τώρα, έπαψαν να είναι ανταγωνιστικά. Μαθητευόμενους μάγους της Ναυτιλίας τους αποκαλούσε τότε ο κλάδος. Τι σύμπτωση!

Η αρχή έγινε με την εισροή στρατιών συνταξιούχων, άσχετων με τη Ναυτιλία στο ΝΑΤ, με αποτέλεσμα τη μετέπειτα χρεωκοπία του Ταμείου. Στη συνέχεια, και από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 είδαμε τη σταδιακή κατάργηση της Ιδιωτικής Εκπαίδευσης, αντίπαλο δέος της Δημόσιας, που μοιραία οδήγησε και τη δεύτερη στη παρακμή.

Αποκορύφωμα του καταστροφικού έργου των ντόπιων θαλασσομαντών, η κατάργηση του ίδιου του Υπουργείου της μεγαλύτερης Εμπορικής Ναυτιλίας του κόσμου το 2009 για πάνω από δύο χρόνια.

Στο μεταξύ όμως είχε ήδη δημιουργηθεί στην ελληνική κοινωνία και ιδιαίτερα στους παραδοσιακούς ναυτότοπους αρνητικό κλίμα για το ναυτικό επάγγελμα. Έτσι,εκ των ένδον, Κυρίες και Κύριοι, ακόμα και μέσα από τις Σχολές, καλλιεργήθηκε ο αφελληνισμός της Ναυτιλίας μας. Χάθηκε συνάμα μια ολόκληρη γενιά επίδοξων στελεχών για το εμπορικό ναυτικό μας και, μαζί της, η μεταλαμπάδευση σ’αυτούς της τεχνογνωσίας των ναυτικών πατεράδων τους.

Δε χρειάζονται εδώ ούτε μαντείες, ούτε χρησμοί για να βρεθούν έγκαιρες λύσεις . Πολιτική βούληση και κοινή λογική χρειάζεται! Οι προτάσεις των θεσμών της Ναυτιλίας έχουν από καιρό κατατεθεί, η υπομονή τείνει να εξαντληθεί, οι σαγηνευτικές μελωδίες των σειρήνων της αλλοδαπής έχουν εκκωφαντικά ενισχυθεί!

Τουλάχιστον όμως, την ίδια, θλιβερή για τον ‘Ελληνα ναυτικό και τη Ναυτική Εκπαίδευση περίοδο, η κατάσταση στα ναυτιλιακά επιτελεία στη στεριά, μας στέλνει ελπιδοφόρα μηνύματα από Έλληνες νέους και νέες με υψηλό επίπεδο γνώσεων και εξειδίκευσης, που στελεχώνουν τα ελληνικά ναυτιλιακά γραφεία, είτε αυτά ευρίσκονται στην Ελλάδα,είτε στο εξωτερικό.

Θαλασσομάντεις δεν υπάρχουν όμως μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στον διεθνή χώρο. Θα αναφερθώ πρώτα σε κάποιους ναυτιλιακούς αναλυτές, που άλλη δουλειά δεν έχουν από το να σκαρώνουν στατιστικές για την πρόβλεψη του μέλλοντος της Ναυτιλίας, πάνω σε μοντέλα κάποιων θεωρητικών και ανάλογα με τα συμφέροντα των εργοδοτών τους.

Δε βρέθηκε άραγε ποτέ κανείς να τους πει στο αυτί : its about the unknown,stupid! Στα πενήντα σχεδόν χρόνια που υπηρετώ τη Ναυτιλία, το βρίσκω πάντα διασκεδαστικό να βλέπω τα στατιστικά extrapolations των shipping analysts να φεύγουν εκτός τροχιάς και να χάνονται στο διάστημα του μέλλοντος. Επιστήμονες μετά Χριστόν Προφήτες!

Και φθάνουμε στους κορυφαίους θαλασσομάντεις όλων των εποχών: private equity funds! Το ανεξέλεγκτο χρηματοδοτικό μόρφωμα της τελευταίας δεκαετίας, εμπνευσμένο από καιροσκόπους Μanagers, ήλθε να τρυγήσει τη θάλασσα με μεθόδους ανεμότρατας, που σέρνοντας δίχτυα στο βυθό αφήνει πίσω της μόνο καταστροφή. Βασισμένοι στην εκπληκτική ναυλαγορά ξηρού φορτίου της περιόδου 2003-2008 και παραβλέποντας-από άγνοια ή από σκοπιμότητα άραγε - την κυκλικότητά της, οι κύριοι αυτοί έστησαν μεγαλεπίβολα σχέδια ναυπηγήσεων, μαντεύοντας ανάλογα υπερκέρδη για τα τριετή έως πενταετή “προϊόντα” τους.

Το δίχτυ της ανεμότρατας άρχισε να σέρνεται, οι αφελείς επενδυτές τσίμπησαν και τα ναυπηγεία μίλησαν. Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα το πάρτυ των παραγγελιών είχε πάρει γιγαντιαίες διαστάσεις.

Στην Κίνα, ακόμα και στους ορυζώνες φύτρωναν βαπόρια! Εύκολη χρηματοδότηση για τους επιτήδειους fund managers, που πετώντας κάτω από τα ραντάρ των χρηματιστηρίων και των Τραπεζών εξασφάλιζαν και για τους εαυτούς τους παχυλές προμήθειες στο κάθε τους βήμα: από παραγγελίες, επισκευές, επάνδρωση, ασφάλιση και και και ...

Όταν έφθασε όμως το πρώτο τσουνάμι των παραλαβών, η ήδη εξασθενημένη από την υπερπροσφορά τοννάζ ναυλαγορά κατέρρευσε και τα funds σκορπίσανε. Μεγάλοι χαμένοι οι επενδυτές, ή αλλιώς, το other people’s money.

Ήταν που ήταν άναυτοι, πήγαν και άναυλοι. Την πλήρωσε όμως και ολόκληρη η Ελληνική και παγκόσμια Ναυτιλία ξηρού φορτίου, με ναυλαγορά που το έτος 2016 ήταν για γερά νεύρα και που ακόμα και σήμερα δεν ξέρουμε εάν έχει πραγματικά συνέλθει.

Και ακόμα, θα την πληρώνει για πολλά χρόνια η αγορά των μεταχειρισμένων, με πλοία προς πώλησιν αμφιβόλου ποιότητας, με πλημμελή έως ανύπαρκτη επιστασία κατά τη ναυπήγησή τους, αφού η εντολή τότε ήταν “πλοίο νάναι κι ό,τι νάναι”.

Όσο για τα -κινέζικα κυρίως- ναυπηγεία, με τα πρώτα σημάδια της πτώσης άρχισαν να πέφτουν βροχή οι ακυρώσεις και ... των ορυζώνων οι αποψιλώσεις. Αυτό που απομένει πλέον είναι η ναυτιλιακή βιομηχανία σύσσωμη με δημόσια ενημέρωση-διαπόμπευση, να ανακόψει κάθε μελλοντικό “financial runway” αυτών των θαλασσομαντών, προτού επεκταθεί η χάρη τους στα tankers και στις υπόλοιπες ναυλαγορές.
Κυρίες και Κύριοι, αγαπητοί φίλοι και φίλες,

Ο κόσμος της Ναυτιλίας είναι μια διαδοχή από περιόδους κρίσης και περιόδους ακμής, που αλληλοδιαδέχονται η μία την άλλη ,όπως η ημέρα τη νύχτα. Με τη σκέψη αυτή θα σας αφήσω να προβληματιστείτε για το άδηλο μέλλον του. Διαβάστε ιστορικά ναυτιλιακά κείμενα και αφουγκραστείτε τις μαρτυρίες των παλαιών θαλασσινών, που αποτελούν τη ζωντανή ιστορία του κλάδου μας. Εκεί θα διαπιστώσετε πώς η γνώση της κυκλικότητας του παρελθόντος φωτίζει τα σκοτεινά μονοπάτια του μέλλοντος.

Μάθετε από τα λάθη μας και τα λάθη των ξένων ανταγωνιστών μας. Διδαχθείτε την αυτοσυγκράτηση σε εποχές ευημερίας και την υπομονή σε εποχές κρίσεων. Και τότε, να είσθε βέβαιοι ότι τη σταθερή πορεία προς το μέλλον της πρώτης Ναυτιλίας του κόσμου δεν θα μπορεί να ανακόψει μήτε ανταγωνιστής, μηδέ θαλασσομάντης.