www.TheSeaNation.gr

Μια ιδιαίτερη πτυχή, ενίοτε παρεξηγημένη, του ακτοπλοϊκού γίγνεσθαι της χώρας φωτίζει ιδιαίτερα η 19η κατά σειρά μελέτη της XRTC για την ακτοπλοΐα η οποία δημοσιοποιήθηκε πρόσφατα. Πρόκειται για το ρόλο της ακτοπλοΐας στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Στην μελέτη επισημαίνεται ότι έχει γίνει αναφορά και σε παλαιότερες μελέτες για τη σημασία και το ρόλο της Ακτοπλοΐας στην κοινωνική συνοχή της Ελληνικής Επικράτειας. Ωστόσο η πρόσφατη πανδημία ανέδειξε περίτρανα τον βασικό ρόλο που διαδραματίζει ο νευραλγικός  αυτός κλάδος στη βιωσιμότητα της νησιωτικής Ελλάδας η οποία στηρίζεται σε δύο βασικούς άξονες οικονομικής δραστηριότητας. Ο πρώτος αφορά στη στήριξη της παραγωγικής δραστηριότητας των νησιών που προέρχεται από τον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα και ο δεύτερος αφορά την υποστήριξη των δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τον τουρισμό και κάθε είδους υπηρεσίας σχετιζόμενη με αυτόν. Με πολύ απλά λόγια η Ελληνική ακτοπλοϊκή αγορά υποστηρίζει μια πλειάδα εφοδιαστικών αλυσίδων που σχετίζονται με το σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων των νησιών μας κατά τη διάρκεια του έτους που χωρίς αυτή η επιβίωση σε αυτά δεν θα είναι δυνατή.
Η εν λόγω εισαγωγή έγινε και με αφορμή την πρόσφατη μελέτη της XRTC ΕΠΕ Σύμβουλοι Επιχειρήσεων με ημερομηνία 2 Ιουλίου 2020 (Shipping Finance 2020 –  Trends and Prospects after the outbreak of COVID-19), στην οποία αναδείχθηκε ο κίνδυνος επιβίωσης του ακτοπλοϊκού κλάδου στο νέο οικονομικό περιβάλλον όπου η πανδημία παρουσιάζεται ως βασική απειλή για το σύνολο των εταιρειών που προσφέρουν αυτού του είδους την υπηρεσία και κατ' επέκταση για την επιβίωση των νησιωτών αυτής της χώρας. Σε αυτή τη μελέτη μεταξύ άλλων αναδείχθηκαν δύο πολύ βασικά σημεία. Το πρώτο είναι η επιτακτική ανάγκη στήριξης του κλάδου από την Πολιτεία με μέτρα που αναφέρονται αναλυτικά στην μελέτη και το δεύτερο είναι η ευελιξία από πλευράς των εταιρειών να προσαρμόζονται στα νέα δεδομένα ζήτησης καθώς στο ποιο αισιόδοξο σενάριο κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου θα δραστηριοποιηθεί το 50% του εν ενεργεία στόλου.
Υπάρχει όμως και ένα επιπλέον στοιχείο στο οποίο θα αναφερθούμε εδώ και αφορά το νέο επιχειρηματικό μοντέλο στο οποίο θα πρέπει να δώσουν μεγαλύτερη βαρύτητα οι εταιρείες του ακτοπλοϊκού κλάδου και σχετίζεται με τη συνειδητή επιλογή ως προς την  εξειδίκευση των εφοδιαστικών αλυσίδων που θέλουν να εξυπηρετούν στο μέλλον. Το επιχειρηματικό αυτό μοντέλο θα πρέπει να συνοδεύεται και από πολιτικές οι οποίες θα στηρίζουν ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης της Ελληνικής οικονομίας που θα στηρίζεται στη δημιουργία υπηρεσιών στον κλάδο της εφοδιαστικής αλυσίδας και ειδικά της διοικητικής μέριμνας (logistics). Μεταξύ των πρώτων συμπερασμάτων της πανδημίας είναι ότι μια από τις οικονομικές δραστηριότητες που χρήζει συνεχούς υποστήριξης είναι αυτή της παραγωγής τροφίμων και άλλων  προϊόντων. Ο κλάδος των μεταφορών και συγκεκριμένα η ακτοπλοΐα υποστήριξε την παραγωγική δραστηριότητα των νησιών σε εξαιρετικά ικανοποιητικό βαθμό δεδομένου ότι ως κλάδος δεν ήταν έτοιμος να ανταπεξέλθει σε μία τέτοια κατάσταση.
Η προτροπή μας για ένα νέο επιχειρηματικό μοντέλο από μέρους των ακτοπλοϊκών εταιρειών σχετίζεται άμεσα με την ανανέωση του στόλου που θα πρέπει να ξεκινήσει δεδομένου του υψηλού μέσου όρου ηλικίας του στόλου. Το κυριότερο πρόβλημα που αντιμετώπισαν οι ακτοπλοϊκές εταιρείες ήταν η απότομη μείωση της ζήτησης για τη μεταφορά κυρίως επιβατών και δευτερευόντως προϊόντων καθώς και αργή ανάκαμψη αυτής. Η ανανέωση του στόλου θα πρέπει να συνοδευτεί λαμβάνοντας υπόψη σειρά κριτηρίων όπως είναι οι οικονομικές δραστηριότητες που χρήζουν αδιάληπτης υποστήριξης και χαρακτηρίζονται από ανελαστική ζήτηση, ακολουθούμενες από αυτές που έχουν μεγαλύτερη ελαστικότητα. Η διάκριση αυτή μεταξύ των διαφορετικών τύπων ζήτησης που εξυπηρετεί η ακτοπλοϊκή αγορά είναι βασικός παράγοντας για την επιλογή και πιθανό σχεδιασμό νέων τύπων πλοίων που θα προσφέρουν καλύτερες και οικονομικά αποδοτικές ευκαιρίες. Το επίπεδο ελαστικότητας της ζήτησης προσδιορίζει την έκθεση των εταιρειών στην απότομες μεταβολές της και επομένως καθορίζει και την οικονομική βιωσιμότητα του πλοίου και κατ’ επέκταση των εταιρειών και του κλάδου γενικότερα.
Για να μπορέσει βέβαια να ευδοκιμήσει αυτό το επιχειρηματικό μοντέλο είναι απαραίτητες οι παρακάτω προϋποθέσεις:
Ο συνειδητός προσανατολισμός προς τη δημιουργία ενός νέου Εθνικού οικονομικού μοντέλου που θα έχει μεταξύ των αξόνων οικονομικής δραστηριότητας του τον κλάδο της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Τη παροχή κινήτρων για τη διατήρηση και περεταίρω ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας στη νησιωτική Ελλάδα η οποία αντιπροσωπεύει το 12% του ΑΕΠ της χώρας και το 13% του πληθυσμού.
Τον συντονισμό του ακτοπλοϊκού κλάδου με την Πολιτεία για τη στήριξη αυτού του μοντέλου Εθνικής ανάπτυξης μέσω της δημιουργίας της κατάλληλης υποδομής σε πλοία και λιμενικές εγκαταστάσεις.
Τη δημιουργία νέων οδικών οδών μεταξύ των χωρών της Ν.Α. Μεσογείου όπως Κύπρου, Ισραήλ, Ιορδανίας και Αιγύπτου.
Σε μελέτη του 2008 (Lagoudis et al., 2008) είχε παρουσιαστεί ότι η μεταφορά των φορτηγών αποτελεί το κομμάτι της ζήτησης με τα χαμηλότερα επίπεδα μεταβλητότητας καθώς αποτελεί τη σταθερή γραμμή τροφοδοσίας των νησιών τόσο για την εισαγωγές όσο και εξαγωγές προϊόντων. Οι τύποι πλοίων που εξυπηρετούν αυτού το είδους τη ζήτηση είναι και αυτά που επλήγησαν λιγότερο στην πρώτη φάση της κρίσης της πανδημίας. Αντίθετα πλοία τα οποία εξειδικεύονται στη μεταφορά επιβατών επλήγησαν περισσότερο δεδομένης της απότομης μείωσης διακίνησης επιβατών.
Στο νέο οικονομικό μοντέλο ανάπτυξης που στο  σχεδιασμό που όπως αναφέραμε θα πρέπει να περιλαμβάνει την ανάπτυξη του πυλώνα που λέγεται εφοδιαστική αλυσίδα η πολιτεία από μέρους της θα πρέπει να δώσει τα κίνητρα για την ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας στη νησιωτική Ελλάδα η οποία με την σειρά της θα πρέπει να μπορεί να υποστηριχτεί από την ακτοπλοϊκή αγορά μέσω νέων επενδύσεων σε τύπους πλοίων που θα είναι σε θέση να εξυπηρετούν διαφορετικές εφοδιαστικές αλυσίδες απορροφώντας τους κραδασμούς που προέρχονται από εξωγενείς παράγοντες. Με αυτόν τον τρόπο θα είναι σε θέση να εκμεταλλευόμενοι την υψηλή ζήτηση αλλά και να αντεπεξέρχονται σε συνθήκες χαμηλής ζήτησης με τις λιγότερες οικονομικές απώλειες.
Σε αυτό το νέο μοντέλο βασική παράμετρος θα αποτελέσει η αειφόρος βιωσιμότητα των επενδύσεων αυτών που θα πρέπει να συνοδεύεται από τις διαθέσιμες τεχνολογίες που θα ικανοποιούν το τρίπτυχο φιλικές προς το περιβάλλον, οικονομικά αποδοτικές και φιλικές προς τον χρήστη. Στην πράξη για την ακτοπλοϊκή αγορά σημαίνει ότι μεταξύ άλλων θα πρέπει να εναρμονιστεί με τις εφοδιαστικές αλυσίδες που θα εξυπηρετεί αναφορικά με το αποτύπωμα άνθρακα και άλλους παρόμοιους δείκτες που αφορούν την αειφορία αυτών. Οι πράσινες επενδύσεις στην ακτοπλοϊκή αγορά σχετίζονται μεταξύ άλλων με τις πηγές ενέργειας τόσο του πλοίου αλλά και του λιμένα, την χρήση υλικών κατασκευής των πλοίων και των λιμενικών υποδομών καθώς και με τις διαδικασίες υποστήριξης του ακτοπλοϊκού προϊόντος όπως είναι αυτές της συντήρησης των πλοίων και των υπηρεσιών πάνω στο πλοίο (π.χ. εστίαση, ξενοδοχειακές υπηρεσίες).
Από χρηματοοικονομικής σκοπιάς το μοντέλο αυτό ανάπτυξης της ακτοπλοϊκής αγοράς θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του την οικονομική, οικολογική και κοινωνική επίπτωση αυτών των επενδύσεων, κάτι που απαιτεί νέα εργαλεία αξιολόγησης από μέρους των δυνητικών επενδυτών. Πρωτεύοντα ρόλο στο επιχειρηματικό αυτό εγχείρημα έχει η τεχνολογία η οποία σε μεγάλο βαθμό καθορίζει την οικονομική βιωσιμότητα αυτών των επενδύσεων. Σήμερα, δεδομένων των ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων σε συνδυασμό με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο (παρά το γεγονός ότι ακολουθεί με καθυστέρηση) υπάρχει μια εξαιρετική ευκαιρία υλοποίησης επενδύσεων σε τύπους πλοίων που να πληρούν τα χαρακτηριστικά που αναφέραμε παραπάνω. Η έρευνα και ανάπτυξη μηχανών εναλλακτικών καυσίμων, όπως LNG, σε συνδυασμό με τη δημιουργία νέων σχεδίων πλοίων και τη χρήση εναλλακτικών υλικών φιλικότερων προς το περιβάλλον για την κατασκευή αυτών, αποτελεί ένα τέτοιο παράδειγμα προς αυτή την κατεύθυνση. Με άλλα λόγια τα εγχειρήματα αυτά θα πρέπει να λάβουν υπόψη τις επιπτώσεις στην οικονομική, οικολογική και κοινωνική διάσταση των επενδύσεων αυτών, που προκύπτουν από το συνόλου της δραστηριότητας των πλοίων αυτών και περιλαμβάνουν τα στάδια κατασκευής, λειτουργίας και απόσυρσης αυτών.